ISLAMISM DISCUSSIONS IN INTELLIGENTSIA OF CONSTITUTIONAL PERIOD

Batı’nın yaşadığı düşünsel serüven ve buna bağlı olarak geniş bir yelpazede gerçekleşen dönüşümlerin tüm dünyayı etkilediği, Batı dışı toplumların bu dönüşüm karşısında farklı süreçler yaşadıkları bilinmektedir. Osmanlı’da refleksif düşüncenin ortaya çıkmasına yol açan durum, hem iç de dış dinamiklerin etkisiyle XIX. yüzyılın sonlarına doğru çeşitli fikir akımlarının çıkışına neden olur. Çöküşe giden Osmanlı İmparatorluğu’nda dünyası keskin dönemece girer Batı’da son yüzyıllarda yaşanan değişimlerle elde edilen fikirler, aydınları üzerinde etkili olmaya başlar. Artık sadece teknik ya da askeri yönünün değil, kültürel öğelerin konuşulduğu ortamda toplumun sahip olduğu değerler tartışmaya açılır. Sosyalizmden adem-i merkeziyetçiliğe, materyalizmden pozitivizme, milliyetçilikten İslamcılığa kadar birçok düşünce aydınlar arasında yayılır ortak çaba yerel dinamiklerden evrensel oluşturulmaya çalışılır. Bu çalkantılı dönemin, aydınların düşün dünyasını yoğun şekilde etkilediği görülmektedir. çıkan siyasal akımlarından günümüze etkileriyle süreğen olan Batıcılık, İslamcılık Milliyetçilik diğerleri arasından ön plana çıkmaktadır. Aydınlar tarafından siyasi olmanın yanında sosyolojik perspektif benimsenen akımlar, süreç içerisinde zaman hakim paradigma kabul görmekle beraber muhalif kimlikleriyle çıkabilmektedir. çalışmada; Mehmet Akif Ersoy, Said Halim Paşa, Filibeli Ahmet Hilmi üzerinden akımının sosyal değişimde başat unsur gördüğü dinin konumu yansıtılmaya çalışılmaktadır. Ayrıca Ziya Gökalp Abdullah Cevdet’in görüşleri eleştirel sağlaması amacıyla ele alınmaktadır.